Núi Dành xưa kia còn có tên gọi là Chung Sơn, gắn liền với sản phẩm sâm nam hay còn gọi là “sâm tiến vua”, cát sâm. Tác phẩm “Đại Nam nhất thống chí” có ghi: “Tên nỏ sản xuất tại Yên Thế. Sâm Nam sẵn ở đỉnh núi Chung Sơn. Cỏ thi cũng có ở Chung Sơn”. “Chung Sơn” được nhắc tới trong tác phẩm chính là núi Dành, nay thuộc địa phận xã Liên Chung và xã Việt Lập, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang. Đến nay người dân ở Bắc Giang vẫn lưu truyền câu ca dao:
“Sâm Nam nổi tiếng núi Dành
Chợ đầy nhan nhản những hành Chung Sơn
Sông Thương uốn khúc lượn quanh
Cá nhiều tôm sẵn Lãn Tranh giỏi chài”.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng đây là sâm quý, có nhiều hợp chất tốt cho sức khỏe, tuy nhiên hiện đang được sách Đỏ Việt Nam (2007) xếp ở mức độ sẽ bị nguy cấp, cần được bảo tồn, phát triển.
.png)
Hình 1. Củ sâm nam núi Dành trên 10 năm tuổi
.png)
Hình 2. Lát cắt ngang củ sâm nam núi Dành
Sâm nam núi Dành từ 4 - 7 năm tuổi có chiều dài 33,47 – 39,15 cm; đường kính: 1,66 – 2,34 cm; khối lượng: 90,18 – 112,06 g. Các đặc thù về mặt chất lượng của sản phẩm bao gồm: hàm lượng Flavonoid: 1,89 – 1,98 %; hàm lượng Polysaccaride: 31,81 – 36,35 %; hàm lượng Saponin: 1,00 – 1,85 %; hàm lượng Daucosterol: 1,85 – 2,65 mg/g.
Sâm nam núi Dành trên 7 năm tuổi có chiều dài: 40,17 – 42,55 cm; đường kính: 2,58 – 3,06 cm; khối lượng: 126,52 – 140,81 g. Các đặc thù về mặt chất lượng của sản phẩm bao gồm: hàm lượng Flavonoid: 2,03 – 2,21 %; hàm lượng Polysaccaride: 37,44 – 40,14 %; hàm lượng Saponin: 3,12 – 3,38 %; hàm lượng Daucosterol: 1,30 – 1,42 mg/g.
Các đặc thù của sâm nam núi Dành có được là do điều kiện độc đáo về mặt tự nhiên và phương pháp canh tác tại khu vực địa lý. Khu vực địa lý thuộc núi Dành, nằm độc lập giữa vùng đồng bằng, có độ cao từ 10 – 80 m, nhiệt độ trung bình năm dao động từ 24,9 – 26,5oC, tổng lượng mưa trung bình năm từ 1400 – 1700 mm, độ ẩm không khí trung bình đạt 82,5 %, lượng bốc hơi trung bình năm từ 800 – 850 mm. Biên độ nhiệt ngày đêm tại khu vực địa lý vào tháng 9, tháng 10 dương lịch (thời kỳ cây ra hoa, tạo hạt) từ 5 – 7oC. Đất tại khu vực địa lý được hình thành từ hệ tầng Vân Lãng, có tầng đất dày trên 50 cm, tơi xốp, độ xốp đất tầng mặt từ 50 – 51 %, giàu hợp chất hữu cơ và chất vi lượng. Sâm nam được trồng bằng cách uốn vít cành bánh tẻ vào các túi bầu, bón phân chủ yếu bằng phân hữu cơ, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong canh tác. Củ được thu hoạch khi đạt tuổi trên 4 năm.
Khu vực địa lý: Xã Liên Chung, xã Việt Lập thuộc huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang