Chè Shan tuyết Na Hang là một sản phẩm có từ lâu đời và nổi tiếng của huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang. Những năm trước cách mạng tháng 8, nhận thấy giá trị của những cây chè cổ thụ tại Na Hang, người Pháp đã bắt dân phu lên núi hái chè. Khi thu hoạch, dân phu trong vùng phải sao chè rồi dùng ngựa thồ chè đến đồn Pháp ở xã Hồng Thái (huyện Na Hang).
Chè Shan tuyết Na Hang đã được lựa chọn làm quà biếu các nguyên thủ quốc gia.
Chè Shan Tuyết Na Hang vinh dự được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chọn làm quà tặng Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad(Nguồn: TTXVN)
Đồng chí Chẩu Văn Lâm, Bí thư tỉnh Ủy Tuyên Quang tặng Đại sứ Israel sản phẩm chè Shan tuyết Na Hang (Nguồn: UBND huyện Na Hang)
Chè Shan tuyết Na Hang được mọc tự nhiên hoặc được bà con trồng quảng canh ở độ cao trung bình từ 800 - 1000m so với mặt nước biển, khí hậu mát mẻ quanh năm, độ ẩm không khí trung bình năm 85% nên chè Shan tuyết có nhiều tuyết trắng. Sản phẩm có màu đen xanh hơi xám bạc, khi pha chè nước có màu xanh sáng, vị chát dịu và rõ hậu ngọt khi uống.
Sản phẩm chè Shan tuyết Na Hang
Chè Shan tuyết Na Hang có hàm lượng chất hòa tan từ 31,23 - 33,33%, hàm lượng tanin từ 28,12 - 29,97%, hàm lượng catechin tổng số từ 148,14 - 168,51 mg/g, hàm lượng Epigalocatechin galat (EGCG) từ 0,87 - 0,89%, hàm lượng tro từ 4,70 - 5,90%.
Để có một loại chè thành phẩm ngon, trước hết nguyên liệu chế biến (búp chè tươi) phải có chất lượng tốt. Chất lượng búp chè phụ thuộc vào thành phần các chất có trong lá chè, là kết quả của một chuỗi quá trình tác động và trao đổi chất giữa cây chè với môi trường xung quanh và giữa các yếu tố nội tại trong cây.
Na Hang mang đặc trưng của một huyện miền núi của tỉnh Tuyên Quang, địa hình bị chia cắt mạnh có nhiều núi cao hiểm trở và nhiều thung lũng. Các xã trồng chè Shan tuyết Na Hang nằm ở độ cao lớn, đặc biệt xã Hồng Thái có điểm cao nhất trên 1200m, nhờ vậy, hàm lượng tanin và chất hòa tan trong chè Shan tuyết Na Hang cao. Điều này được lý giải do tại những vùng núi cao, tia cực tím có bước sóng ngắn bị hấp thụ bởi khí quyển nhiều hơn. Hơn nữa, ở những vùng núi cao thuộc vùng khí hậu nhiệt đới, nhiệt độ không khí quanh năm bị hạ thấp vào ban đêm (dưới 150C) cho nên búp chè thường tích luỹ hương thơm mạnh hơn, hàm lượng Tanin và Chất hoà tan trong lá chè càng lớn .
Do ở độ cao lớn nên huyện Na Hang có khí hậu mát mẻ quanh năm, độ ẩm không khí trung bình năm 85%, biên độ nhiệt độ ngày đêm lớn (từ 10 - 15oC). Sự chênh lệch về biên độ ngày đêm lớn là một trong những điều kiện thuận lợi để cây chè Shan tuyết Na Hang trao đổi chất, tích lũy dưỡng chất tạo ra hương vị riêng của chè Shan tuyết Na Hang.
Đặc tính của chè Shan tuyết Na Hang có được không chỉ do tác động của độ cao địa hình, khí hậu, mà còn do đặc điểm thổ nhưỡng và phương pháp sản xuất đặc thù. Cụ thể là giống chè Shan tuyết đưa vào canh tác tại khu vực địa lý là những cây chè được cơ quan có thẩm quyền tuyển chọn từ cây đầu dòng. Đất trồng tại huyện Na Hang có hàm lượng các chất đa lượng và trung lượng thấp hơn so với đất trồng tại huyện Yên Sơn (tỉnh Tuyên Quang). Hàm lượng các chất đa lượng và trung lượng trong đất trồng chè thấp một phần do khí hậu mát mẻ quanh năm nên quá trình phong hóa của đất bị chậm lại, và một phần do người dân chỉ sử dụng phân bón hữu cơ, không sử dụng phân bón hóa học. Chất đa và trung lượng trong đất thấp thì cây hấp thu ít, đây là một trong những nguyên nhân không làm tăng hàm lượng chất Tro trong chè Shan tuyết Na Hang (Tro càng thấp thì chè Shan tuyết càng ngon).
Nhờ những yếu tố tự nhiên và kinh nghiệm có được của người dân trồng chè Shan tuyết đã tạo nên sản phẩm có chất lượng, là niềm tự hào của người dân Na Hang nói riêng và tỉnh Tuyên Quang nói chung.
Khu vực địa lý: Xã Sinh Long, xã Thượng Giáp, xã Thượng Nông, xã Hồng Thái, xã Khâu Tinh, xã Sơn Phú thuộc huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang.
Người dân thôn Phia Chang, xã Sơn Phú (Na Hang) thu hoạch chè Shan tuyết (Nguồn: baotuyenquang.com.vn/)