Nguồn tài sản trí tuệ lớn chưa được khai thác hiệu quả

Chiến lược phát triển KH&CN đến 2020 đã nhấn mạnh đến những phương hướng quan trọng, trong đó có nội dung “phát triển thị trường KH&CN gắn với thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy thương mại hóa các kết quả nghiên cứu”. Nhìn lại quá trình phát triển thị trường KH&CN đến nay, có thể thấy một thực trạng là tỷ lệ thương mại hóa thành công các kết quả nghiên cứu chưa cao.

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng, kể từ năm 2000, mỗi năm Nhà nước bỏ ra 2,5 đến 3 tỷ USD để nhập khẩu thiết bị, công nghệ. Gần 65% giá trị nhập khẩu thiết bị, công nghệ có nguồn gốc từ Nhật Bản, Trung Quốc, Singapore, Hàn Quốc. Vấn đề đặt ra là trong số những thiết bị, công nghệ nhập khẩu này, nhiều thiết bị, công nghệ có thể chế tạo được ở trong nước.

Thống kê cho thấy, hàng năm cả nước có khoảng 2.000 nhiệm vụ KH&CN, 20.000 kết quả nghiên cứu từ các viện, trung tâm, doanh nghiệp và khoảng 16.000 kết quả nghiên cứu từ các trường đại học. Bên cạnh đó còn có nhiều giải pháp, sáng chế, kết quả nghiên cứu từ các nhóm đơn lẻ, cá nhân có tiềm năng ứng dụng lớn vào thực tiễn, có thể khai thác thương mại phục vụ phát triển sản xuất.

Việc ứng dụng công nghệ trong nước tạo ra nhiều thuận lợi cho doanh nghiệp, thuận lợi rõ rệt nhất là chi phí đầu tư chuyển giao công nghệ, sửa chữa, thay thế thiết bị, thuê chuyên gia nước ngoài… sẽ giảm đáng kể so với việc nhập khẩu thiết bị, công nghệ nước ngoài. Tuy có những ưu điểm như vậy nhưng việc ứng dụng công nghệ trong nước hay nói cách khác, việc thương mại hóa công nghệ chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Nguyên nhân của tình trạng này, một phần là do doanh nghiệp thiếu thông tin về khả năng nghiên cứu của các nhà khoa học trong nước. Về phía nhà khoa học, do thiếu kinh phí để triển khai hoặc thiếu thông tin về nhu cầu của doanh nghiệp nên hoạt động nghiên cứu chưa sát với nhu cầu thực tế.

Giải quyết tình trạng trên, các đại biểu tham dự hội thảo đã đưa ra một số giải pháp được áp dụng tại các nước phát triển trên thế giới, đồng thời giới thiệu một số ví dụ điển hình về thương mại hóa công nghệ thành công tại Việt Nam. Về phía Bộ KH&CN, thời gian qua, Bộ đã giao cho Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN làm đầu mối mời một số doanh nghiệp Việt Nam tham gia Hội chợ Triển lãm thiết bị công nghiệp SuwaMesse tại Nhật Bản với mục đích hợp tác, chuyển giao công nghệ và thương mại hóa sản phẩm.

Tại nhiều quốc gia trên thế giới, việc thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và phát triển công nghệ được coi là trọng tâm của các chính sách kinh tế. Hoa Kỳ và Vương quốc Anh được coi là thiên đường cho các doanh nghiệp nhiều tiềm năng và sáng tạo bắt đầu khởi nghiệp, cũng là những quốc gia đã đánh giá đúng tầm quan trọng của việc phát triển KH&CN cho thương mại và kinh tế. Thung lũng Silicon là mô hình rõ rệt nhất về đầu tư cho nghiên cứu sáng tạo và thương mại hóa công nghệ.


Thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và phát triển công nghệ cũng đươc nhiều nước Châu Á chú trọng. Hàn Quốc nổi tiếng với Thành phố khoa học Daedok, nơi có 200 viện nghiên cứu và trường đại học. Ấn Độ với “thủ đô công nghệ Bangalore” được ca ngợi như một Thung lũng Silicon thứ 2 của thế giới. Tại Trung Quốc hay Malaysia cũng có thể nhận thấy sự tham gia của Nhà nước trong việc thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và phát triển công nghệ.

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Văn Tùng bày tỏ hy vọng đây là dịp chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về chính sách, kỹ năng, kiến thức về thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Trong khuôn khổ hội thảo, ông Neill James, Phó Tổng Lãnh sự Vương quốc Anh tại TP. Hồ Chí Minh; ông Masakazu Naito, chuyên gia đến từ JICA và đại diện một số doanh nghiệp của Hàn Quốc đã chia sẻ kinh nghiệm về thương mại hóa công nghệ, đưa ra một số gợi ý cho Việt Nam.