Năng suất không còn là một khái niệm mới mẻ. Có lẽ từ khi xuất hiện việc sản xuất và trao đổi hàng hóa, người ta đã mong muốn làm thế nào để cùng một thời gian có thể sản xuất ra nhiều sản phẩm hơn, theo nghĩa đơn giản là để đạt năng suất cao hơn.
Ở cấp quốc gia, người ta coi năng suất là yếu tố then chốt để tăng trưởng kinh tế. Ở cấp doanh nghiệp, năng suất - chất lượng - hiệu quả luôn là khẩu hiệu trong các nhà máy sản xuất. Có thể nói rằng, năng suất có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển kinh tế, là một trong những thước đo sự tăng trưởng.
Năng suất chịu sự tác động của nhiều yếu tố khác nhau, có thể kể đến như: môi trường kinh tế - xã hội - chính trị, cơ chế chính sách kinh tế vĩ mô của chính phủ, tình hình thị trường, trình độ công nghệ, hệ thống tổ chức quản lý, tổ chức sản xuất của doanh nghiệp, mối quan hệ lao động - quản lý, khả năng về vốn, phát triển nguồn nhân lực… Trong đó, nguồn lao động được xem là yếu cốt lõi.
Có ý kiến đánh giá, lao động là yếu tố đầu tiên quan trọng nhất tác động tới năng suất. Năng suất ở cả cấp quốc gia, ngành và doanh nghiệp phụ thuộc nhiều vào trình độ văn hóa, chuyên môn, tay nghề, kỹ năng, năng lực đội ngũ lao động. Nếu không có sự phối hợp phát triển tốt nguồn nhân lực thì các yếu tố vốn, công nghệ khó có thể phát huy tác dụng. Có thể coi sự tăng trưởng năng suất là một quá trình phát triển nguồn nhân lực.
Giáo sư kinh tế Paul Krugman, chủ nhân giải Nobel kinh tế năm 2008 từng viết: “Năng suất không phải là tất cả, nhưng về lâu dài, năng suất hầu như là tất cả". Ông cũng cho rằng không có công thức thần kỳ nào để cải thiện năng suất, nhưng có một số điều có thể giúp ích, trong đó có đầu tư vào giáo dục và đào tạo.
Bàn về vai trò của giáo dục đối với nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, từ đó gia tăng năng suất lao động, PGS.TS. Vũ Minh Khương - Đại học Quốc gia Singapore nhận định, năng suất lao động là yếu tố vô cùng quan trọng quyết định sức mạnh của nền kinh tế cũng như tương lai phát triển của quốc gia. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh ý nghĩa của giáo dục đến nâng cao chất lượng nguồn lao động, từ đó thúc đẩy tăng năng suất.
“Trong kỷ nguyên số mọi thứ diễn biến rất nhanh chóng nên giáo dục cũng phải thích ứng linh hoạt. Giáo dục lựa chọn, đào tạo sinh viên để họ sẵn sàng tham gia thị trường lao động. Sứ mệnh của giáo dục là hướng đến tương lai nhằm xây dựng đội ngũ người lao động Việt Nam có đẳng cấp thế giới, có khả năng tạo ra những giá trị phát triển vượt bậc”.
Phân tích sâu, PGS.TS. Phan Chí Anh - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội khẳng định, năng suất chất lượng bắt đầu từ con người bởi khi có con người tốt sẽ ra được nguồn vốn, công nghệ, phương pháp tốt… Vì vậy, giáo dục được coi là chủ thể quan trọng trong phong trào năng suất quốc gia.
Một trong những sứ mệnh của ngành giáo dục là cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao. Mỗi năm có khoảng 70, 80 vạn sinh viên tốt nghiệp đại học, ra trường và làm việc ở các khu vực của nền kinh tế quốc dân. Chất lượng nguồn nhân lực là vấn đề sống còn, cũng là “chìa khóa” nâng cao năng suất chất lượng tại Việt Nam. Hiện nay, cách làm giáo dục đào tạo của Việt Nam ngày càng tiệm cận hơn so với chuẩn mực đào tạo quốc tế, gắn với thực tiễn và có nhiều cải tiến. Tuy nhiên luôn tồn tại khoảng cách giữa yêu cầu của thị trường với năng lực đào tạo cơ sở giáo dục.
Sứ mệnh của các trường đại học, cao đẳng là cung cấp thái độ, kiến thức, kỹ năng cơ bản cho sinh viên. Còn một phần trách nhiệm rất quan trọng nữa là hoạt động đào tạo từ phía doanh nghiệp. Các doanh nghiệp nên trích ra một phần để đầu tư cho hoạt động đào tạo và đây là điều thiết thực nhằm đáp ứng yêu cầu của chính doanh nghiệp.
“Trong năm 2024, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia đã tổ chức thành công Cuộc thi tìm hiểu kiến thức về năng suất chất lượng trong sinh viên. Tôi cho rằng đây là bước tiến quan trọng đối với thế hệ trẻ nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và đưa họ “vào trận”, đáp ứng các yêu cầu của doanh nghiệp sau khi ra trường”, ông Chí Anh nói.
Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Trung Thành - Giám đốc Kinh doanh, Công ty Cổ phần Tập đoàn Long Phương cũng cho biết, nguồn nhân lực là vấn đề xuyên suốt trong hành trình phát triển của doanh nghiệp. Ông Thành dẫn chứng từ thực tế, suy cho cùng, dù có áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) hay bất kỳ công nghệ tiên tiến nào chăng nữa thì nguồn nhân lực vẫn là yếu tố chủ đạo. Doanh nghiệp luôn luôn khát khao và tìm kiếm người tài với mong muốn khai phá những ý tưởng có tính mới, đặc trưng nhằm hướng đến sự phát triển bền vững.