Theo một bản tóm tắt khoa học do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố hôm 2/3/2022, trong năm đầu tiên của đại dịch COVID-19, tỷ lệ lo âu và trầm cảm trên toàn cầu đã tăng lên 25%. Bản tóm tắt cũng nêu rõ ai là người bị ảnh hưởng nhiều nhất và tóm tắt tác động của đại dịch đối với tình trạng hiện hành của các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần và điều này đã thay đổi như thế nào trong đại dịch.
Lo ngại về khả năng gia tăng các tình trạng sức khỏe tâm thần đã khiến 90% các quốc gia được khảo sát đưa hỗ trợ sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội vào kế hoạch ứng phó với COVID-19 của họ, nhưng vẫn còn những khoảng trống và lo ngại lớn.
Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO, cho biết: “Thông tin chúng tôi có được về tác động của COVID-19 đối với sức khỏe tinh thần trên toàn cầu chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. “Đây là một lời cảnh tỉnh cho tất cả các quốc gia hãy quan tâm hơn đến sức khỏe tâm thần và làm tốt hơn nữa việc hỗ trợ sức khỏe tâm thần của người dân”.
Có nhiều yếu tố dẫn đến sự căng thẳng
Một lý do chính cho việc gia tăng sự căng thẳng chưa từng có này là do sự cô lập xã hội gây ra bởi đại dịch. Điều này dẫn đến những hạn chế đối với khả năng làm việc của mọi người, tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người thân và cả việc tham gia vào hoạt động cộng đồng.
Sự cô đơn, sợ lây nhiễm, việc sợ phải trải qua cái chết của bản thân và những người thân yêu, sự buồn bã hậu đám tang và những lo lắng về tài chính cũng được coi là những yếu tố gây căng thẳng dẫn đến lo lắng và trầm cảm. Đối với các nhân viên y tế, tình trạng kiệt sức là nguyên nhân chính dẫn đến suy nghĩ tự tử.
Thanh niên và phụ nữ bị ảnh hưởng nặng nề nhất
Bản tóm tắt xem xét toàn diện bằng chứng hiện có về tác động của COVID-19 đối với sức khỏe tâm thần và các dịch vụ sức khỏe tâm thần và bao gồm các ước tính từ nghiên cứu mới nhất của “Gánh nặng bệnh tật toàn cầu”, cho thấy rằng đại dịch đã ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên và họ có nguy cơ tự sát và tự làm hại bản thân một cách bất cân đối. Nó cũng chỉ ra rằng phụ nữ bị ảnh hưởng nặng nề hơn nam giới và những người có vấn đề về sức khỏe từ trước, chẳng hạn như hen suyễn, ung thư và bệnh tim, có nhiều khả năng phát triển các triệu chứng rối loạn tâm thần hơn.
Dữ liệu cho thấy rằng những người có rối loạn tâm thần từ trước dường như không dễ bị nhiễm COVID-19 một cách tương đương. Tuy nhiên, khi những người này bị nhiễm bệnh, họ có nhiều khả năng phải nhập viện, ốm nặng và tử vong hơn so với những người không bị rối loạn tâm thần. Những người bị bệnh tâm thần nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như rối loạn tâm thần, và những người trẻ bị bệnh tâm thần, đặc biệt ở trong tình trạng nguy hiểm hơn.
Trẻ em và thanh thiếu niên là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề nhất do gián đoạn dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần (Ảnh healthpolicy-watch)
Những khoảng trống trong việc chăm sóc
Sự gia tăng tỷ lệ các vấn đề sức khỏe tinh thần, song song với sự gián đoạn nghiêm trọng đối với các dịch vụ sức khỏe tâm thần, để lại những khoảng trống lớn trong việc chăm sóc cho những người cần nó nhất. Trong phần lớn đại dịch, các quốc gia Thành viên của WHO báo cáo rằng các dịch vụ điều trị tâm thần, thần kinh và tình trạng sử dụng chất gây nghiện bị gián đoạn nhiều nhất trong số tất cả các dịch vụ y tế thiết yếu. Nhiều quốc gia cũng báo cáo sự gián đoạn to lớn trong các dịch vụ cứu sống sức khỏe tinh thần, bao gồm việc ngăn chặn tự tử.
Vào cuối năm 2021, tình hình đã phần nào được cải thiện nhưng tới nay vẫn còn quá nhiều người không thể nhận được sự chăm sóc và hỗ trợ cần thiết đối với các tình trạng sức khỏe tâm thần, cả đã có từ trước và mới phát triển.
Không thể tiếp cận dịch vụ trực tiếp, nhiều người đã tìm kiếm sự hỗ trợ trực tuyến, báo hiệu nhu cầu cấp thiết về việc cung cấp các công cụ kỹ thuật số đáng tin cậy, hiệu quả và dễ dàng tiếp cận. Tuy nhiên, việc phát triển và triển khai các can thiệp kỹ thuật số vẫn là một thách thức lớn ở các quốc gia với cơ sở hạn chế về nguồn lực.
Hành động của WHO và quốc gia
Kể từ những ngày đầu của đại dịch, WHO và các đối tác đã làm việc để phát triển và phổ biến các nguồn tài nguyên bằng nhiều ngôn ngữ và định dạng để giúp các nhóm đối tượng khác nhau đối phó với các tác động khỏe tâm thần của COVID-19. Ví dụ: WHO đã sản xuất một cuốn truyện dành cho trẻ 6-11 tuổi, “Anh hùng của tôi là Bạn”, hiện có bản dịch bằng 142 ngôn ngữ và 61 bản chuyển đổi đa phương tiện, cũng như một bộ công cụ hỗ trợ người lớn tuổi trong 16 ngôn ngữ.
Đồng thời, Tổ chức đã làm việc với các đối tác, bao gồm các cơ quan khác của Liên hợp quốc, các tổ chức phi chính phủ quốc tế và các Hiệp hội Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ, để dẫn dắt một chương trình sức khỏe tâm thần liên ngành và hồi đáp tâm lý xã hội đối với COVID-19. Xuyên suốt đại dịch, WHO cũng đã làm việc để thúc đẩy sự kết hợp giữa hỗ trợ sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội trong tất cả các khía cạnh của ứng phó toàn cầu.
Các Quốc gia Thành viên của WHO đã nhận ra tác động của COVID-19 đối với sức khỏe tâm thần và đang hành động. Cuộc khảo sát nhanh gần đây nhất của WHO về tính liên tục của các dịch vụ y tế thiết yếu chỉ ra rằng 90% quốc gia đang nỗ lực cung cấp hỗ trợ sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội cho bệnh nhân COVID-19 và những người có phản ứng tương tự. Hơn nữa, tại Đại hội đồng Y tế Thế giới năm ngoái, các quốc gia đã nhấn mạnh sự cần thiết phải phát triển và tăng cường các dịch vụ hỗ trợ sức khỏe tâm thần và tâm lý xã hội như một phần của việc tăng cường khả năng sẵn sàng, ứng phó và khả năng chống chịu với COVID-19 và các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng trong tương lai. Họ đã thông qua bản cập nhật Kế hoạch Hành động Toàn diện về Sức khỏe Tâm thần 2013-2030, bao gồm một chỉ số về sự chuẩn bị sẵn sàng cho sức khỏe tâm thần và hỗ trợ tâm lý xã hội trong các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng.
Tăng cường đầu tư
Tuy nhiên, cam kết về sức khỏe tinh thần này cần đi kèm với sự tăng cường đầu tư trên toàn cầu. Thật không may, tình hình nhấn mạnh sự thiếu hụt kinh niên trên toàn cầu về các nguồn lực cho chăm sóc sức khỏe tâm thần vẫn tiếp diễn cho đến ngày nay. Bản đồ sức khỏe tâm thần gần đây nhất của WHO cho thấy rằng vào năm 2020, các chính phủ trên toàn thế giới chi trung bình chỉ hơn 2% ngân sách y tế của họ cho sức khỏe tâm thần và nhiều quốc gia thu nhập thấp cho biết có ít hơn 1 nhân viên sức khỏe tâm thần trên 100.000 người.
Dévora Kestel, Giám đốc Bộ phận Sức khỏe Tâm thần và Sử dụng Chất gây nghiện WHO, tóm tắt tình hình: “Trong khi đại dịch đã tạo ra sự quan tâm và lo lắng về sức khỏe tinh thần, nó cũng cho thấy sự đầu tư dưới mức lịch sử vào các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần. Các quốc gia phải hành động khẩn cấp để đảm bảo rằng hỗ trợ sức khỏe tinh thần luôn sẵn sàng cho tất cả mọi người”.
Dévora Kestel, Giám đốc Bộ phận Sức khỏe Tâm thần và Sử dụng Chất gây nghiện WHO,(Ảnh: healthpolicy-watch)
Nguồn: Trung tâm NC&PT hội nhập KH&CN quốc tế liên kết nguồn và dịch tin từ Cổng thông tin tổ chức y tế thế giới
https://www.who.int/news/item/02-03-2022-covid-19-pandemic-triggers-25-increase-in-prevalence-of-anxiety-and-depression-worldwide