Các hợp chất thiên nhiên đã và đang chiếm vị trí quan trọng trong ngành sản xuất dược phẩm và nhiều lĩnh vực khác. Nhiều hợp chất này có thể được dùng làm nguyên mẫu hoặc các cấu trúc mở đường cho việc phát triển dược phẩm cũng như các sản phẩm khác đáp ứng nhu cầu cuộc sống. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, hiện có khoảng trên 80% dân số thế giới sử dụng nguồn dược liệu để điều trị bệnh và chăm sóc sức khỏe. Để đáp ứng nhu cầu sử dụng dược liệu và các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên gia tăng, việc nghiên cứu hóa học và hoạt tính sinh học của các cây thuốc nhằm góp phần sử dụng hợp lý và hiệu quả cây thuốc cũng như tiêu chuẩn hóa cây thuốc và tìm ra các hợp chất hoạt tính sinh học có vai trò đặc biệt quan trọng.
Hiện nay, tiểu đường là một trong những bệnh lý khá phổ biến và có tốc độ gia tăng nhanh nhất. Đây là bệnh mạn tính với nhiều biến chứng nguy hiểm và nếu không được điều trị tốt, có thể dẫn đến những tổn thương thần kinh ngoại vi, tổn thương thận dẫn đến suy giảm các chức năng lọc, bài tiết và suy thận, gây tổn thương mắt và các bệnh lý về tim mạch, nhiễm trùng… Hậu quả của những biến chứng này có thể gây tàn phế và tử vong cho người bệnh.
Để đáp ứng xu hướng chung tìm kiếm các loại thuốc điều trị bệnh từ nguồn nguyên liệu thiên nhiên và góp phần đáp ứng nhu cầu thuốc điều trị bệnh tiểu đường thì việc nghiên cứu tìm ra quy trình phù hợp để chiết tách các hợp chất có hoạt tính sinh học và nghiên cứu ứng dụng các sản phẩm từ cây vối sẽ giúp khai thác hiệu quả các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên, tận dụng nguồn thực vật tự nhiên quý của đất nước. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu quy trình công nghệ chiết tách và tạo chế phẩm từ cao chiết chứa hoạt chất có khả năng ức chế α - glucosidase từ cây vối (Cleistocalyx operculatus Roxb. Merr et Perry) sử dụng trong hỗ trợ điều trị tiểu đường”.
Một số kết quả nghiên cứu của đề tài:
- Đã xây dựng và lựa chọn được quy trình chiết tách phù hợp để điều chế các phần chiết từ lá cây vối và phân tách sắc ký để phân lập các hợp chất tinh khiết. Dung môi ngâm chiết để điều chế các phần chiết là etanol 960.
- Đã phân lập được từ lá cây vối 10 hợp chất tinh khiết và xác định cấu trúc của chúng. Trong đó, có một hợp chất mới là Cleistocalyx và 6/10 chất phân lập được đều thể hiện hoạt tính ức chế enzym α - glucosidase khá tốt.
- Đã thử hoạt tính ức chế enzym α - glucosidase của 7 mẫu cao chiết thô và một số cao chiết phân đoạn là EE, ET, EH, ED, ENT, NM2 và NT. Kết quả là 5 mẫu cao NT, ET, EE, ENT và NM2 đều thể hiện hoạt tính ức chế α – glucosidase tốt. Trong đó, 2 mẫu NT và ET là cao thô chiết nước và cao thô chiết etanol 960 là có hoạt tính tốt nhất.
- Đã điều chế 517g cao chiết nước từ lá vối và thử khả năng hạ đường huyết của cao khô làm chế phẩm trên chuột. Kết quả cho thấy cao chiết nước của lá vối thể hiện tác dụng hạ đường huyết trên chuột thí nghiệm bị tiểu đường. Nồng độ gluco trong huyết thanh chuột khi được uống mẫu nghiên cứu với liều 500 mg/kg P/ngày đã giảm 47,18% so với mức đối chứng.
- Đã bào chế thử chế phẩm chứa cao chiết có hoạt tính ức chế enzym α - glucosidase. Sản phẩm là 900 viên nang, đóng trong 30 lọ, mỗi lọ 30 viên, mỗi viên chứa 300 mg cao khô có hoạt tính ức chế enzym α - glucosidase và hạ đường huyết trên chuột thí nghiệm.
Kết quả nghiên cứu của đề tài mở ra hướng nghiên cứu bào chế chế phẩm chứa cao chiết lá vối làm thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị tiểu đường là rất khả thi. Cao chiết nước lá vối có hoạt tính ức chế enzym α - glucosidase khá tốt, quy trình chiết đơn giản, dung môi là nước nên rẻ tiền và an toàn cho người sử dụng. Cây vối là cây quen thuộc trong dân gian, hầu như không có độc tính, dễ trồng và có thể đáp ứng được nhu cầu nguyên liệu cho sản xuất.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 11059/2015) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.